دوست عزیزی سوال کرده بود:

چرا حضرت ادم که خدا و بهشت و جهنم و شیطون دید از خدا سرپیچی کرد؟ وقتی اون که جد همه ما و حضرت ادم بود اینکارو کرد از من چه توقعی هست وقتی چیزیو نمیبینم؟

پاسخ:
در پاسخ به این پرسش چند نکته را یادآور می شویم:
نکته اول: بهشتی که حضرت آدم علیه السلام سکونت داشت بهشت برزخی بود نه دنیوی (1)، در بهشت برزخی تکلیف وجود ندارد لذا در چنین عالمی سرپیچی معنی ندارد.
همانطور که حضرت عالی اشاره فرمودید حضرت ادم علیه السلام بهشت رو دیده بود، در حقیقت تمام انبیاء از طفولیت چشم برزخی داشتند لذا به هیچ عنوان فریفته دنیا نمی شوند چون لذات بهشت رو قابل قیاس با لذات دنیا نمی دانند.
نکته دوم: حضرت ادم علیه السلام از ابتدا، برای سکونت در زمین خلق شده بود نه در بهشت، لذا حضرت آدم باید به زمین می آمد، اما اینکه چرا از ابتدا در زمین خلق نشد حکمتش این است که چون حضرت آدم علیه السلام اولین انسان بود با مفاهیمی همچون حیله, دروغ و نیرنگ و ... آشنا نبود، به همین خاطر خداوند محیطی آزمایشی برای وی ترتیب داد تا در این محیط خود را محک زده و کسب تجربه کند.
لذا خداوند متعال او را خارج از محدوده ی تکلیف شرعی قرار داده و تکلیفی ارشادی به وی نمود ، تا از این طریق معنی تکلیف ، وسوسه ، دروغ ، فریب ، محرومیّت در اثر ترک طاعت و امثال آنها را عملاً به او آموزش دهد. به تعبیر دیگر ، خداوند متعال کنکوری آزمایشی از آدم (ع) گرفت تا برای کنکور حقیقی آمادگی لازم را داشته باشد. لذا در روایات آمده است که حضرت آدم(ع) فریب(2) شیطان را خورد، چون نمی دانست که ممکن است کسی قسم دروغ یاد کند. لذا شیطان قسم خورد که خیر خواه اوست ؛ و او باور نمود. «وَ قاسَمَهُما إِنِّی لَکُما لَمِنَ النَّاصِحین‏ »(3) برای آنها قسم خورد و گفت که من خیرخواه شما هستم.
امام رضا علیه السلام فرمود: آدم و حوّا تا آن زمان سوگند دروغ به خدا را نشنیده بودند و به همین دلیل به او اعتماد کردند و از آن شجره خوردند. البتّه همان طور که گفتیم این عمل در عالمی اتفاق افتاد که تکلیف وجود نداشت و نهى تحریمى و گناهی که مستحقّ آتش باشد نبوده است(4)
در نتیجه حضرت آدم گناهی مرتکب نشد، بلکه در این کنکور آزمایشی متوجه شد که ممکن است موجودی همانند ابلیس قسم دروغ بخورد و همچنین متوجه شد که نتیجه گوش دادن به وعده های شیطان، محرومیت از بهشت است؛ لذا حضرت آدم بعد از هبوط به زمین هیچ گاه فریب شیطان را نخورد. این جریان می تواند درس خوبی برای ما باشد تا متوجه این خطر بزرگ باشیم و راه های فریب شیطان را شناخته و دچار فریب و نیرنگ او نشویم.
اینکه شمای نوعی چیزی رو نمی بینید و حقایق پشت پرده رو مشاهده نمی کنید، دلیل نمیشه که مرتکب گناه بشید، اگر انسان کمی به خودآید و در مورد خلقت عالم هستی و ارسال رسل تفکر کند متوجه می شود که همه این ها به خاطر من انسان است که متذکر شده و در محضر الهی خطا نکنم، خداوند بهترین بندگان خودش رو در معرض خطر و آسیب قرار داد تا من نوعی متذکر بشوم حضرت زهرا سلام الله علیها این همه زجر کشید، سیلی خورد و بین در و دیوار ماند به خاطر من نوعی، امام حسین و یارانش شهید شدند به خاطر من نوعی تا بتوانم خود را بالا بکشم و چشم حقیقت بین پیدا کنم.
اگر انسان ذره ای جدّیّت داشته و در عمل مخلِص باشد به مقامی می رسد که ملائکه الهی هم در ان جا راه ندارند؛ راه برای همه باز است اگر قدر این نعمات را نداسته و ناشکری کنیم باید در عوالم بالاتر پاسخگو باشیم .
پرسشی که در این رابطه مطرح می شود این است که: چطور آدم دستور خالق خود را نادیده گرفت و به قسم کسی که از درگاه خداوندش رانده شده اعتنا کرد طبق آیه حضرت آدم از ظالمین بوده است: «وَقُلْنَا یَا آدَمُ اسْکُنْ أَنتَ وَزَوْجُکَ الْجَنَّةَ وَکُلاَ مِنْهَا رَغَداً حَیْثُ شِئْتُمَا وَلاَ تَقْرَبَا هَـذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَکُونَا مِنَ الْظَّالِمِینَ»  و گفتیم : ای آدم ، خود و زنت در بهشت جای گیرید و هر چه خواهید ، وهر جا که خواهید ، از ثمرات آن به خوشی بخورید و به این درخت نزدیک مشوید ، که به زمره ستمکاران درآیید.
در پاسخ عرض می شود: اولا بهشتی که حضرت ادم و حوا علیهما السلام سکونت داشتند بهشت دنیوی نبود لذا تکلیفی هم وجود نداشت، در ثانی امر الهی مولوی نبود تا عدم اطاعت از آن گناه و معصیت باشد. این امر، ارشادی بود. آیاتی که حضرت ادم علیه السلام را جزو ظالمین می دانند ناظر به ظلم به نفس است چون این کار موجب شد آدم علیه السلام از بهشت به دنیای ظلمت و تارکی هبوط کند و ... .
آیت الله جوادی آملی درباره هبوط حضرت آدم نظرشان این است که این هبوط و نزول در زمین با حفظ کرامت و منزلت ایشان بوده و از مقام و منزلت حضرت آدم کم نکرده است:
« هبوط ابلیس سقوط از منزلت بود. ولی هبوط آدم با حفظ کرامت نزول در زمین بود یعنی استقرار در زمین مشترک بین آدم و ابلیس بود لیکن ابلیس با فقد درجه پیشین وارد زمین شد و آدم با حفظ مرتبت قبلی در زمین مستقر شد. هبوط آدم از سنخ هبوط ولایت و خلافت بود نه از سنخ هبوط تحقیر و اذلال.(5) هبوط از مقام بالا به پایین گاهی بر اثر از دست دادن منزلت عالی است. نظیر آنچه دامنگیر ابلیس شد که با رجم و صغار و « مذموما مدحورا» فرود آمد و گاهی با حفظ کرامت برای دستگیری دیگران تنزل حاصل می شود که هیچ گونه غباری بر دامن جلال و جمال چنان عالی نمی نشیند. مانند آنچه در سفر از حق به خلق آدم (ع) ظهور یافت غرض آنکه برخی از هبوط ها نه تنها مایه وهن هابط نمی شود. بلکه سبب کرامت مهبط می گردد.(6)

......................................................................................
1. تفسیر تسنیم، آیت الله جوادی آملی ذیل آیه 36 سوره مبارکه بقره
2. فریب در اینجا به معنی ارتکاب معصیت خداوند نیست، چون نه عالم، عالم تکلیف است و نه امر الهی امر مولوی بود، سکونت حضرت ادم علیه السلام در بهشت برزخی کنکوری آزمایشی بود تا حضرت ادم علیه السلام بر تجربیات خود بیافزاید و بداند که پیروی از شیطان یعنی محرومیت از نعمات الهی.
3. اعراف، 21
4. عیون الأخبار، ج 1، ص 19
5. جوادی آملی، تسنیم،مرکز نشر اسراء، ص383
6. جوادی آملی، تسنیم،مرکز نشر اسراء، ص489